Vindt er dwangarbeid plaats bij de fabricage van zonnepanelen?

Er is veel te doen over mogelijke schending van de mensenrechten van Oeigoeren in het Westen van China. De Chinese overheid wordt ervan beschuldigd dat ze deze bevolkingsgroep onderdrukt, in heropvoedingskampen opsluit en hen gebruikt voor dwangarbeid. Onder andere in de productie van katoen zou sprake zijn van gedwongen arbeid door Oeigoeren.

Behalve voor katoen zou er ook bij de fabricage van zonnepanelen gebruik zijn gemaakt van dwangarbeid. Natuurlijk wil geen enkel bedrijf dat zich bezighoudt met zonne-energie in Nederland, met zoiets worden geassocieerd. De oplossing lijkt simpel: geen producten meer verkopen of installeren bij de productie waarvan gebruik is gemaakt van dwangarbeid! Maar vervolgens blijkt dat het nog helemaal niet zo eenvoudig is om dat voor elkaar te krijgen.

Waarom is het zo ingewikkeld?

Zonnepanelen zijn opgebouwd uit zonnecellen, die op een grote vlakke plaat worden geplakt en met elektrische verbindingen tot één geheel worden gesmeed. Bij de assemblage wordt er vervolgens een glasplaat overheen gelegd, en komt er een metalen frame omheen, en dan is het paneel af.

De zonnecellen zelf zijn vaak zo’n 16 bij 16 centimeter groot en bestaan uit zéér dun gesneden plakjes van silicium, de zogenaamde ‘wafers’. Dat silicium wordt eerst nog ‘gedoteerd’ om er geschikt halfgeleider materiaal van te maken. De grondstof voor de zonnecellen is heel zuiver silicium, dat geraffineerd wordt om tot een hele hoge graad van zuiverheid te komen.

Het proces van het basismateriaal silicium tot aan het uiteindelijke product, een zonnepaneel, verloopt dus in meerdere stappen. Stap 1 is de winning en vervolgens het zuiver maken van silicium; stap 2 is het doteren van het silicium, in hele dunne plakjes snijden en er zonnecellen van maken; stap 3 tenslotte is de verwerking van deze zonnecellen tot een afgerond product, met elektrische verbindingen, achterplaat, glasplaat en frame. Al deze stappen worden meestal door verschillende bedrijven uitgevoerd, op totaal verschillende plekken op aarde.

Silicium uit Xinjiang

Waar het in de Chinese provincie Xinjiang om gaat, is de eerste stap: het raffineren van silicium tot een zeer zuivere vorm. Volgens onderzoeksbureau Bernreuter research zou 45% van de wereldvoorraad van silicium dat geschikt is voor zonnepanelen, afkomstig zijn uit Xinjiang. De grootste bedrijven die in dat gebied opereren zijn: Xinte Energy, Daqo, GCL-Poly Energy en East Hope. De Chinese overheid is al jaren bezig geweest om bedrijven te verleiden om naar gebieden als Xinjiang te verhuizen, met het doel om de economische bedrijvigheid in die gebieden te vergroten. Zo wil men de druk op het dichtbevolkte Oosten van China verlichten en de meer veraf gelegen gebieden helpen ontwikkelen. Voor de producenten van zuiver silicium zijn ook de relatief lage stroomkosten in Xinjiang een belangrijke reden om zich daar te vestigen. Dat zuiver gemaakte silicium komt vervolgens overal ter wereld bij fabrikanten van zonnepanelen terecht.

Voor Zonnefabriek is het nu van belang om te weten of er in de zonnepanelen die wij aanbieden, zuiver silicium uit Xinjiang zit, en zo ja, of er bij de productie van dat silicium gebruik is gemaakt van dwangarbeid. Hoe komen we daarachter?

De zonnepanelen die Zonnefabriek momenteel verkoopt, zijn afkomstig van drie bedrijven: voornamelijk SunPower (eigenlijk tegenwoordig Maxeon), een Amerikaanse producent. Daarnaast verkopen we panelen van Hanwha Q-cells (Duits/Zuid-Koreaans) en tenslotte doen we grote projecten vaak met panelen van Trina Solar (Chinees). We nemen elk bedrijf even apart onder de loep.

Trina Solar

Voor onze grote projecten maken we gebruik van zonnepanelen van Trina Solar: niet de absolute top, maar wel degelijke panelen tegen een interessante prijs. Trina Solar is een gigantisch groot Chinees bedrijf, met fabrieken in Thailand en Vietnam, en binnen China zelf in Suqian en Yancheng (in de provincie Jiangsu) en Yiwu (in de provincie Zhejiang), allemaal aan de Oostkant van China en dus ver verwijderd van Xinjiang. Het behoort tot de grootste zonnepaneelbedrijven ter wereld, samen met andere Chinese bedrijven als Jinko Solar, JA Solar en Longi.

Van Trina Solar is bekend dat veel van de zonnecellen die in de panelen worden gebruikt, afkomstig zijn van één van de andere reuzen, namelijk Longi. Longi haalt veel van het benodigde silicium uit China zelf, en dus waarschijnlijk ook uit Xinjiang. Er is daarom een gerede kans dat in ieder geval een deel van de Trina zonnepanelen die Zonnefabriek verkoopt, iets met dwangarbeid te maken zou kunnen hebben.

Q-cells

Q-cells, Duits onderdeel van het Zuid-Koreaanse conglomeraat Hanwha, is de producent van ons tweede meest verkochte type paneel. De Q-cell zonnepanelen zijn, zoals het datasheet stelt, ‘engineered in Germany’, maar worden al lang niet meer in Duitsland zelf in elkaar gezet. De fabrieken staan in Zuid-Korea, de V.S., Maleisië en ook in China, helemaal aan de Oostkust in de provincie Jiangsu.

Volgens de Korea Herald heeft Q-cells nog geen standpunt ingenomen t.a.v. de situatie m.b.t. de dwangarbeid in Xinjiang, maar ‘wacht het bedrijf de aanbevelingen van de SEIA af’. De SEIA is de Solar Energy Industry Association in de V.S.

SunPower

Hoewel SunPower een Amerikaans bedrijf is, worden de meeste zonnepanelen van SunPower niet in de VS gemaakt. Voor de populaire MAX3 zonnepanelen (tot 400 Watt-piek) geldt het volgende (zie ook het datasheet):

• Ontworpen in de VS door SunPower Corporation
• Geproduceerd in de Filipijnen (zonnecellen)
• Geassembleerd in Mexico (modules)

Dat wil dus zeggen dat stap 2 en stap 3 in ieder geval niet in China plaatsvinden. Maar hoe zit het met het silicium dat in de Filippijnen tot zonnecellen wordt verwerkt, komt dat wellicht wel uit Xinjiang? SunPower (Maxeon) stelt hier o.a. het volgende over:

“Maxeon heeft voor zo ver bekend geen directe blootstelling aan risico’s met betrekking tot de beschuldigingen van dwangarbeid. Wij vertrouwen erin dat Maxeon zich houdt aan alle wetten die van toepassing zijn.

Geen van onze directe leveranciers (noch degenen die aan hen leveren ten behove van onze producten, voor zo ver wij kunnen nagaan), zijn gebaseerd in of voeren hun activiteiten voor het belangrijkste deel uit in een locatie die het onderwerp was van de recente beschuldigingen over dwangarbeid (m.a.w. in Xinjiang- red.). Maxeon eist van nieuwe leveranciers van wafers of van poly silicium dat zij ons kunnen voorzien van een volledige traceerbaarheid met betrekking tot de herkomst.”

Met andere woorden: voor zover ze het kunnen overzien, zit er in SunPower panelen geen materiaal dat uit Xinjiang komt. Ze stellen het nog wel onder enig voorbehoud, maar het is duidelijk dat SunPower er van onze drie leveranciers het meeste werk van maakt.

Overigens zijn zowel Trina als Q-cells en SunPower alledrie mede-ondertekenaars van een verklaring van de SEIA dat zich uitspreekt tegen gebruik van dwangarbeid.

Wat zegt de brancheverenging?

Iedereen is dus tegen dwangarbeid, dus dat is goed, maar hoe weten we nou of er niet toch producten van die dwangarbeid in de zonnepanelen terecht zijn gekomen? De branchevereniging Holland Solar weet het ook niet. Ze zeggen hierover in een persbericht:

‘Het is achteraf lastig om te bepalen waar het silicium in een bepaald product vandaan komt. Dat komt omdat het productieproces van silicium overal ter wereld hetzelfde is en je niet aan het eindproduct kunt zien waar de grondstoffen vandaan komen. Silicium wordt over de hele wereld verkocht en de eindproducten komen dus ook uit de hele wereld. De totale productieketen is weinig inzichtelijk en Nederlandse bedrijven hebben weinig zicht en invloed op de productieketen van silicium.’

Inmiddels is ook de Tweede Kamer op het onderwerp gesprongen: er zijn kamervragen gesteld, met name over gebruik van subsidies voor zonnestroom projecten. De kamerleden willen namelijk niet dat Nederlands subsidiegeld op welke indirecte manier dan ook ten goede komt aan bedrijven die gebruik maken van dwangarbeid.

Wat doet Zonnefabriek?

In de ogen van de gigantische bedrijven die zonnepanelen produceren is Zonnefabriek natuurlijk maar een vrij onbeduidende speler. Toch willen we onze mening laten horen; daarom hebben we alle bedrijven die aan ons zonnepanelen leveren, aangeschreven om een antwoord te krijgen op de volgende vragen: 

• Kunt u aan ons een protocol overleggen met betrekking tot de traceerbaarheid van de onderdelen die in uw producten zijn verwerkt? Zo nee, waarom niet?
• Hoe kunt u met zekerheid vaststellen dat er bij de fabricage van de door u verkochte producten geen overtredingen worden begaan van de conventies ten aanzien van dwangarbeid van de ILO (International Labour Organization)
• Indien u bovenstaande niet met zekerheid kunt vaststellen, op welke manier dringt u aan op garanties van uw toeleverende bedrijven dat zij geen gebruik maken van dwangarbeid?
• Indien uw toeleverende bedrijven toezeggingen doen op het gebied van het bestrijden van dwangarbeid, hoe controleert u dat zij zich aan deze toezeggingen houden?

We hopen dat andere bedrijven ook hun stem zullen laten horen, zodat er meer druk ontstaat op de gehele sector, en dat de fabrikanten er meer aan zullen doen om dwangarbeid uit te bannen.

Laatste woord

Het laatste woord over deze zaak is duidelijk nog niet gezegd. We houden het in de gaten en proberen ook op onze eigen bescheiden manier druk uit te oefenen op onze leveranciers, om hen aan te sporen er alles aan te doen om óók helemaal aan het begin van de productieketen te zorgen voor een correcte en ethische behandeling van alle betrokkenen.