Nederland en de 2020 doelstellingen van de EU: hoe staan we ervoor?

Voor de meeste partijen in Nederland is het bestrijden van de klimaatverandering een belangrijke zaak (maar niet voor allemaal, zie ook dit artikel). Omdat het om een wereldwijd probleem gaat, zijn er allerlei akkoorden tussen landen gesloten met het doel om de benodigde inspanning eerlijk over de landen te verdelen. Binnen de Europese Unie is het zogenaamde 20-20-20 akkoord gesloten, met de volgende doelstellingen:

• 20 % minder broeikas uitstoot in 2020 ten opzichte van 1990
• 20 % van de totale energie duurzaam produceren in 2020
• 20% meer energie efficiëntie in 2020

Let op punt 2: de totale energie omvat meer dan alleen de elektriciteitsproductie; het gaat hier ook om energie voor verwarming van gebouwen, en om de energie nodig voor transport.

Verdeling over de landen

Bij de Zonnefabriek zijn we vooral geïnteresseerd in de elektriciteit. De doelstelling van 20% duurzame productie van energie geldt voor de EU als geheel, maar is vervolgens over verschillende landen verdeeld. Sommige landen die zijn gezegend met veel bergen waarin stuwmeren kunnen worden aangelegd (zoals Zweden) hebben een hoger streefcijfer gekregen, terwijl landen waar het om allerlei redenen wat moeilijker is om aan duurzame elektriciteit te komen, een minder hoge lat opgelegd hebben gekregen. Nederland behoort tot die laatste landen: voor ons is de doelstelling volgens het EU akkoord: 14% duurzame energie in 2020. (Overigens heeft het kabinet zichzelf een hoger doel gegeven van 16% in 2023). Omdat de elektriciteitssector gemakkelijker te verduurzamen is dan sectoren als verwarming of transport, heeft men berekend dat, om 14% duurzame energie te halen, er zo’n 35% duurzame elektriciteit nodig is. (bron: www.energietrends.info)

In Nederland wordt duurzame elektriciteit voornamelijk opgewekt via wind, biobrandstof, en zon. Met de duizenden zonnestroom systemen die de Zonnefabriek de laatste jaren heeft aangelegd, zou je zeggen dat we de doelstellingen al moeten hebben gehaald, nietwaar? Toch is er nog best een lange weg te gaan in de komende drie jaar. Laten we eens kijken hoe het er nu voor staat.

Capaciteit versus opbrengst

De totale capaciteit (in GW) van alle elektriciteit producerende installaties in Nederland was in 2016 ongeveer: 32 GW. Hiervan maakt het overgrote deel gebruik van fossiele brandstoffen (kolen, gas, olie). Onze ene kernreactor in Borssele doet nog 0,5 GW (2 %).  De duurzame bronnen zijn verantwoordelijk voor 6,5 GW (21 %). Dit bestaat uit wind: 4 GW (13 %), biobrandstof (bijstook in fossiele centrales) 0,5 GW (2 %) en zon: 2 GW (6 %). Zo bekeken lijkt het alsof we goed op weg zijn om de 35% te halen! Maar helaas, de capaciteit in GW vertelt een ander verhaal dan de productie van elektriciteit (in GWh). Een kolencentrale met een capaciteit van 1 GW kan vrijwel constant stroom produceren, dag en nacht. In de praktijk staan fossiele centrales ongeveer de helft van de tijd volop te draaien; van de (365 x 24 =) 8760 uur in een jaar draaien ze ongeveer de helft, dus  ongeveer 4.500 uur. Een windturbine daarentegen produceert alleen maar als de wind waait, en produceert over een jaar ongeveer een kwart van het theoretische vermogen dat hij zou geven als hij constant volop zou staan te draaien. Zonnepanelen tenslotte produceren alleen als de zon schijnt, en dan in de zomer meer dan in de winter. Gemiddeld in Nederland geven ze een opbrengst van 850 kWh/kW/jaar, oftewel minder dan 10% van wat ze zouden produceren als ze dag en nacht op topvermogen stonden te draaien.  Om goed te vergelijken moeten we dus niet naar de capaciteit, maar naar de werkelijke opbrengst kijken.

De totale stroom productie in Nederland is per jaar ongeveer  110 TWh (Tera Watt uur, oftewel 1.000.000.000 kWh). Fossiel en nucleair nam daarvan ongeveer 85 % voor zijn rekening. Wind zorgde voor 7 %, biobrandstof voor 5 %, en zon voor een schamele 1,5 -2 %.  Dat betekent dat we met 7 + 5 + 2 = 14 % nog een stuk verwijderd zijn van het 35% doel dat nodig is om de 20-20-20 doelstelling van de EU te halen. Hoe gaan we dat goedmaken?

Kamp zet in op wind

Minister Kamp van energie zet vooral in op wind. Met zowel windturbines op land en grote windparken in de Noordzee(zoals het nieuwe Gemini windpark) hoopt hij veel meer stroom op te wekken in 2020. Ook de bijdrage van zon blijft groeien, zij het in een bescheiden tempo. Met het systeem van salderen (voor kleinverbruikers) en subsidie (voor grootverbruikers) verwacht men dat in 2020 zonnestroom voor 2,5 % bij zal dragen aan de elektriciteitsproductie in Nederland.

Bijzonder ambitieus is dit niet; wat we zien is dat Nederland de neiging heeft om te wachten op andere landen die met grote investeringen de boel aanzwengelen, en dat we pas wanneer de kosten dankzij die andere landen laag zijn geworden, ook instappen en meedoen. Het is een beleid dat goed is voor de portemonnee, maar minder goed voor de innovatie en ontwikkeling.

Investeren leidt tot banen

Vergeleken met Duitsland loopt Nederland erg achterop. Duitsland zette de energietransitie al jaren geleden in en investeerde grote bedragen in duurzame energie. Dankzij dat geld draagt niet alleen zonne-energie nu voor 7% bij aan de totale stroomproductie, maar is er ook een grote duurzame sector in Duitsland ontstaan (denk aan bedrijven als SMA en SolarWorld voor omvormers en panelen, maar ook aan Schletter of Multi-Contact voor montagesystemen en connectoren).

Wat de Zonnefabriek betreft mag Nederland zich best wat meer inzetten voor een snelle verduurzaming van de elektriciteit, dat zal u niet verbazen. Misschien dat Nederland bij de komende revolutie, die van de energie-opslag en slimme sturing van apparaten, meer een leidende rol kan nemen. Wij zijn er in ieder geval klaar voor, en hopen dat we u dan weer van mooie technische snufjes kunnen voorzien.