File op het net vanwege weinig bedrijvigheid en veel zon

Heerlijk, die zon van de afgelopen weken. En fantastisch voor de zonnepanelen natuurlijk, alleen..: bij sommige klanten bleek dat juist op het zonnigste moment van de dag de omvormers in storing gingen. Wat is er aan de hand?

Druk op het net

Alle zonnepanelen systemen van particulieren zitten op het laagspanningsnet aangesloten. De spanning in dat net ligt om en nabij de 230 Volt. Netbeheerders zoals Liander, Stedin en Enexis hebben de plicht om te zorgen dat de spanning in hun net rond die waarde blijft. Als je de elektriciteitsnetten zou vergelijken met waterleidingen, dan kun je de spanning zien zoals de waterdruk. Die druk moet op peil blijven om te zorgen dat er bij iedereen water uit de kraan komt.

Als mensen in huis stroom verbruiken, dan zakt de spanning op het net een beetje in. De netbeheerders houden de spanning weer op peil door stroom van het hoogspanningsnet af te tappen en deze via transformatorhuisjes in de wijk weer in het laagspanningsnet in te voeren.

Mensen met zonnepanelen nemen op sommige momenten geen stroom af, ze voeren juist stroom ìn. Daardoor wordt de netspanning een beetje opgestuwd. De stroom die wordt ingevoerd, baant zich een weg door het stroomnet en kan door andere gebruikers in de wijk worden afgetapt. Als er veel stroom over is, dan kan deze ook via de transformatorhuisjes naar het hoogspanningsnet worden afgevoerd.

File

Zolang er voldoende ruimte is op het net, is er geen enkel probleem: de netbeheerders houden verbruik en opwekking in de gaten en zorgen dat de boel in balans blijft. Maar we zien dat er op bepaalde momenten en op bepaalde plekken problemen kunnen ontstaan. Als er erg veel zonnepanelen liggen in gebieden waar de netten nog relatief zwak zijn (d.w.z. dat de stroomkabels relatief dun zijn en dus niet zoveel stroom kunnen doorlaten) en er tegelijk weinig vraag naar stroom is, dan kan er een soort file ontstaan op het net. De stroom kan zich dan moeilijk verspreiden en de spanning gaat omhoog.

Op een gegeven moment kan de spanning dermate hoog zijn dat omvormers zich loskoppelen en in storing gaan. Dat is niet omdat ze het technisch niet meer aan kunnen, maar omdat de wet dat voorschrijft: zodra een omvormer meet dat de spanning op het net 10% hoger is dan normaal (dus 253 Volt in plaats van de normale 230 Volt), dan moet hij afschakelen. Als even later de spanning weer is gezakt, dan koppelt hij vanzelf weer aan.

Opbrengstgrafiek met een korte onderbreking vanwege hoge netspanning rond het middaguur

De wet is zo geschreven om te voorkomen dat een hoge spanning nòg hoger wordt. Als de spanning in het net constant heel hoog zou zijn, kan dat op termijn voor problemen zorgen: sommige verbruikstoestellen slijten bijvoorbeeld sneller wanneer ze langdurig aan hoge spanning worden blootgesteld.

Wat is de oplossing?

Allereerst moeten we benadrukken dat het hier gaat om problemen die gelokaliseerd zijn in zowel tijd als plaats. De situatie van nu is uitzonderlijk omdat er vanwege de coronacrisis heel weinig economische activiteit is en dus weinig stroom wordt gebruikt in fabrieken, kantoren en horeca gelegenheden. Tegelijkertijd hebben we een zeer zonnige periode achter de rug, wat voor extra zonnestroom zorgt. Op verreweg de meeste plaatsen hebben de elektriciteitsnetten dit allemaal prachtig kunnen verwerken, maar op een enkele plek helaas niet. Wanneer de economie weer op gang komt, zal het probleem op de meeste plaatsen vanzelf verdwijnen.

Maar uiteindelijk ligt een groot deel van de oplossing bij de netbeheerders. Zij zijn al op veel plaatsen in Nederland bezig om hun netten te verzwaren en nieuwe transformatoren te plaatsen en anders in te regelen, zodat op termijn niet alleen de huidige hoeveelheid zonnestroom, maar ook de hoeveelheid die er de komende jaren bijkomt, goed kan worden geabsorbeerd.

Wat kunt u zelf doen?

Ook al ligt de echte lange-termijnoplossing dus buiten uw eigen installatie, toch kunt u zelf ook meehelpen om de spanning binnen te perken te houden. De gemakkelijkste manier is om uw stroomverbruik aan te passen aan uw stroomproductie. Dat bereikt u door bijvoorbeeld de vaatwasser of de wasmachine eens niet ’s ochtends of ’s avonds te laten draaien, maar juist rond het middaguur (en de droger? vraagt u wellicht. Ja, de droger zou natuurlijk ook kunnen maar aangezien u een groen hart heeft, gaat u liever de was buiten ophangen als de zon toch schijnt, nietwaar? Maar goed, in voorkomende gevallen: ook de droger). En zeker als u een elektrische auto heeft, sluit die dan eens juist rond het middaguur aan: een auto die oplaadt, trekt een hoop stroom, en daardoor verlaagt u de netspanning en helpt u niet alleen uw eigen zonnestroom systeem, maar ook die van de buren.

Ook het plaatsen van een thuisbatterij kan helpen, mits deze weet dat hij vooral moet opladen als er extra veel zonnestroom over is. Hiervoor is slimme aansturing met een apparaat zoals de Sunny Home Manager de ideale oplossing.

Wat als u nog geen zonnepanelen heeft maar er wel over nadenkt om ze te kopen?

Als u woont in een gebied waar de netspanning soms hoog is, weet dan dat het een tijdelijk probleem is. Uiteindelijk zal de netbeheerder voor de oplossing voor de lange termijn zorgen. Maar er zijn wel een paar dingen waar u rekening mee kunt houden om ook deze tijdelijke problemen te voorkomen. Zorg in elk geval dat de kabel tussen omvormer en meterkast voldoende dik is. Over deze kabel kan namelijk ook al een kleine spanningsverschil optreden: als de spanning in de wijk op zich al hoog is, kan deze aan de kant van de omvormer nog hoger worden, vooral als de omvormer ver van de meterkast is geplaatst en slechts met een dun kabeltje is verbonden.

Denk ook eens na over de verdeling tussen de fasen. Als u een drie-fasenet heeft dan is het misschien handiger om ook een drie-faseomvormer te nemen, zodat de spanning gelijkmatiger wordt verdeeld. Of als u toch een één-fase omvormer neemt, zorg dan dat deze op dezelfde fase wordt aangesloten als die waarop de grote verbruikers (wasmachine, vaatwasser) zitten.

En als het mogelijk is, denk dan eens na over een Oost-West opstelling van de zonnepanelen in plaats van één die op het Zuiden is gericht. Daarmee verschuift u de opbrengst van vooral rond het middaguur naar meer richting de ochtend en de avond. Zo help u om de druk op het net wat te spreiden.

Zonnepanelen in een Oost-West opstelling

Voor wie momenteel problemen ondervindt vanwege hoge spanning: Het is vervelend maar het is tijdelijk. Als u er met de bovenstaande tips niet uitkomt, neem dan eens contact op met uw netbeheerder, wellicht dat zij u verder kunnen helpen.